Lược sử 22 năm Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng

 Trước hết, tên gọi của đơn vị đào tạo này liên tục thay đổi, vị trí trong tổ chức bộ máy dân số cũng thay đổi liên tục, nhưng sau hết, nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng cho hệ thống cán bộ, công chức, viên chức ngành dân số vẫn được duy trì trong suốt quãng thời gian 2003 - 2025.

Có thể, trước năm 2003, Trung tâm tồn tại theo hình thức là một đơn vị có chức năng đào tạo thuộc Vụ tổ chức cán bộ (Uỷ ban quốc gia dân số - KHHGĐ). Sau khi Uỷ ban Dân số, Gia đình và Trẻ em được thành lập (theo Nghị định số 94/2002/NĐ-CP ngày 11/11/2002 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ủy ban Dân số, Gia đình và Trẻ em), cơ cấu tổ chức của Uỷ ban có 5 đơn vị sự nghiệp, trong đó có Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức.

Đáng tiếc tôi không tìm được văn bản pháp lý về việc Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức. Biên chế lúc đó của Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức thuộc Uỷ ban có:

- Ban Giám đốc: bà Nguyễn Thị Lan (GĐ), ông Nguyễn Phú Hữu (PGĐ), ông Hoàng Văn Tiến (PGĐ).

- Các phòng:

1. Nghiệp vụ: ông Lê Đạo Tiềm (TP)
2. Kế hoạch đào tạo: ông Lê Hồng Anh (TP), bà Phùng Quỳnh Hoa 
3. Phòng Hành chính: bà Lê Kim Thoa (kế toán trưởng), bà Dương Mai Lan (trị sự), ông Bùi Quang Tám (lái xe). Phòng này đến 2007 vẫn không bổ nhiệm lãnh đạo, do bà Nguyễn Thị Lan trực tiếp phụ trách.

Ban đầu bộ máy Trung tâm có 9 người như thế để thực hiện các công tác về đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ công chức về dân số. Chương trình đào tạo chủ yếu là xây dựng, tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ, gọi tắt là lớp 2 tháng (vì học trong 2 tháng tập trung) cho các cán bộ, công chức về dân số, tức là những người tham gia là cán bộ và công chức của toàn quốc, họ có thể đang công tác ở Uỷ ban DSGĐTE trung ương hoặc các tỉnh, cũng có thể đang công tác ở các ngành nghề khác nhưng được phân công phối hợp với ngành dân số. Khi đó, và đến bây giờ Bộ quốc phòng vẫn còn Uỷ ban Dân số, Gia đình và Trẻ em. Đồng thời, Trung tâm cũng tổ chức các khoá tập huấn ngắn hạn, thường là vài ngày đến một tuần theo các chuyên đề. Trong các năm 2003-2005 Trung tâm chưa có cơ sở đào tạo riêng nên vẫn phối hợp với trường đại học kinh tế quốc dân và Trường đại học kinh tế TP Hồ Chí Minh để mở các lớp 2 tháng. Hai trường này vốn có mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với ngành dân số từ thời Uỷ ban quốc gia Dân số - KHHGĐ, và đã được Uỷ ban này đầu tư cơ sở vật chất đặt tên là Trung tâm Dân số (có giảng đường và phòng ký túc xá đủ cho hàng trăm cán bộ công chức được đào tạo trong 2 tháng). Kinh phí đào tạo lớp 2 tháng và tập huấn thời ấy đều do Nhà nước đài thọ, thậm chí người tham dự còn được cấp một phần tiền ăn. Nếu tôi nhớ không nhầm thì mỗi người học lớp 2 tháng được cấp tiền ăn theo tiêu chuẩn 25.000 đ/ngày trong suốt thời gian học.

Trong khi vừa tổ chức đào tạo, công việc chính của mình, Trung tâm cũng củng cố tổ chức bộ máy và cơ sở vật chất. Trong năm 2003, Trung tâm được Uỷ ban Dân số, Gia đình và Trẻ em giao nhiệm vụ làm chủ đầu tư Cơ sở đào tạo tại Đà Lạt (hiện nay đặt tại 19 Tôn Thất Tùng, phường Lâm Viên, tỉnh Lâm Đồng). Cơ sở tại Đà Lạt bắt đầu đi vào hoạt động từ cuối 2006, tuy nhiên quá trình hoàn thiện vẫn tiếp tục diễn ra trong năm 2007, thậm chí đến khi Uỷ ban giải thể cuối 2007 vẫn có rất ít hoạt động.

Trung tâm tiếp nhận thêm nhân lực : 

1. Ông Hoàng Hoa Cương, (từ 1/8/2004) làm công tác hành chính và biên tập tài liệu.
2. Bà Trần Thị Bích Thuỷ, (từ 12/2004) làm công tác hành chính và đào tạo.
3. Bà Nguyễn Thị Bích Liên, (từ 1/2005) làm công tác hành chính và đào tạo.
4. Bà Lê Thị Lài (từ 1/2005) làm công tác hành chính.
5. Ông Nguyễn Mạnh Hùng (cuối 2005) làm lái xe, thay cho ông Bùi Quang Tám chuyển hẳn sang công tác tổ chức đào tạo.
6. Bà Hoàng Thị Bích Hường (cuối 2006, đầu 2007). Bà Hường là Phó Vụ trưởng Vụ Trẻ em, được điều động sang làm Phó Giám đốc Trung tâm.

Ngày 31/7/2007, Nghị quyết 01/2007/QH12 của Quốc hội về cơ cấu tổ chức Chính phủ và số Phó Thủ tướng Chính phủ khoá XII đã giải thể Uỷ ban Dân số, Gia đình và Trẻ em. Sau đó, 8/8/2007, Thủ tướng đã ban hành Quyết định số 1001/QĐ-TTg, chuyển  chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về dân số và chuyển nguyên trạng về tổ chức, biên chế cán bộ, công chức, viên chức làm công tác dân số thuộc Ủy ban Dân số, Gia đình và Trẻ em sang Bộ Y tế, gồm các tổ chức sau đây:

1. Vụ Dân số;
2. Vụ Truyền thông - Giáo dục;
3. Vụ Kế hoạch - Tài chính;
4. Vụ Hợp tác quốc tế;
5. Vụ Tổ chức cán bộ;
6. Vụ Pháp chế;
7. Thanh tra;
8. Văn phòng;
9. Viện Khoa học dân số, Gia đình và Trẻ em;
10. Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức;
11. Trung tâm Thông tin;
12. Báo Gia đình và Xã hội;
13. Ban Quản lý các dự án thuộc chương trình mục tiêu quốc gia về dân số;
14. Ban Quản lý dự án phòng, chống HIV/AIDS cho thanh niên;
15. Ban Quản lý dự án góp phần cải thiện dịch vụ y tế/sức khoẻ sinh sản (dự án GTZ);
16. Ban Quản lý dự án hỗ trợ phương tiện tránh thai cho Chương trình Dân số - Kế hoạch hóa gia đình giai đoạn 2006 - 2007;
17. Ban Quản lý dự án tăng cường năng lực của Ủy ban Dân số, Gia đình và Trẻ em và các cơ quan liên quan trong việc thực hiện giai đoạn II của chiến lược dân số Việt Nam giai đoạn 2001 - 2010 (VNM7 PG 0009);
18. Ban Quản lý dự án nâng cao năng lực nghiên cứu dân số và sức khoẻ sinh sản tại Việt Nam.

Các tổ chức khác của Uỷ ban được chuyển sang Bộ Lao động-Thương bình và Xã hội hoặc Bộ Văn hoá, thể thao và Du lịch.

Cũng theo sắp xếp của tổ chức (và nguyện vọng cá nhân), cán bộ Trung tâm cũng chuyển công tác:

1. Bà Nguyễn Thị Lan (GĐ) chuyển sang Bộ Lao động-Thương bình và Xã hội.
2. Ông Hoàng Văn Tiến (PGĐ) chuyển sang Bộ Lao động-Thương bình và Xã hội
3. Ông Nguyễn Phú Hữu (PGĐ) nghỉ hưu.
4. Ông Nguyễn Mạnh Hùng thôi việc.

Số công chức viên chức còn lại của Trung tâm (11 người) trở thành một bộ phận của Vụ Tổ chức Cán bộ Tổng cục Dân số - KHHGĐ (Bộ Y tế). 

Năm 2009

Ngày 12/11/2009, Thủ tường Chính phủ ký Quyết định 1874/QĐ-TTg Ban hành danh sách các đơn vị sự nghiệp của Bộ Y tế và 13/11/2009 Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành quyết định số 4456/QĐ-BYT về việc thành lập Trung tâm Đào tạo bồi dưỡng cán bộ dân số-y tế trực thuộc Bộ Y tế. Cơ cấu tổ chức của Trung tâm bao gồm: 

1. Ban giám đốc: bà Hoàng Thị Bích Hường
2. Các phòng chức năng

• Phòng Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ: bà Trần Thị Bích Thuỷ, ông Trần Quang Khánh (2010), bà Trần Thị Lan Anh (2010), ông Lê Duy (2010)
• Phòng Khoa học – Hợp tác Quốc tế: bà Nguyễn Thị Bích Liên, bà Nguyễn Thị Thoa (2011), bà Đặng Thị Hải (2010), ông Cao Sơn Tùng (2011-2012).
• Phòng Kế hoạch – Tài chính – Kế toán: bà Trần Thị Bích Thuỷ (kiêm nhiệm), bà Trần Thị Lan Anh (kiêm nhiệm), bà Phạm Vũ Bích Trâm, bà Dương Mai Lan. 
• Phòng Tư vấn và Dịch vụ : ông Hoàng Hoa Cương, ông Đỗ Tiến Trung (2010).
• Phòng Tổ chức – Hành Chính – Quản trị : ông Bùi Quang Tám, bà Nguyễn Thị Tuyết (2010), bà Lê Thị Lài, bà Ngô Phương Mai,
• Văn phòng cơ sở đào tạo tại Đà Lạt

Trụ sở chính của Trung tâm vẫn nằm ở toà nhà B, số 12 Ngô Tất Tố, Hà Nội. Cơ sở đào tạo tại Đà Lạt vẫn thuộc sự quản lý của Trung tâm, trong thời gian đó ông Lê Đạo Tiềm được biệt phái làm phụ trách trong cơ sở Đà Lạt, cùng với bà Nguyễn Thị Bé (viên chức), ông TrầnVăn Thìn (bảo vệ), ông Nguyễn Văn Sinh (bảo vệ), ông Lê Đình Quân (bảo vệ kiêm thợ điện, hợp đồng 68), Lê Văn Dũng.

Sang năm 2010 thì ông Tiềm nghỉ hưu, bà Nguyễn Thị Bé làm phụ trách Cơ sở Đà Lạt. Trung tâm tuyển dụng thêm ông Nguyễn Văn Tuấn. Thời gian này bà Phùng Quỳnh Hoa thôi việc và chuyển ra nước ngoài sinh sống, ông Đỗ Hồng Anh chuyển sang Vụ Tổ chức Cán bộ (2009).

Trong hai năm tiếp theo (2011-2012), với sự ra đời của việc chuẩn hoá chức danh viên chức dân số, thay thế cho vị trí là chuyên trách dân số xã/phường (ban hành tại quyết định 86/QĐ-TCDS ngày 18/4/2012 của Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - KHHGĐ), một số lượng lớn các cán bộ chuyên trách cũng như những người muốn tham gia vào hệ thống dân số đã đăng ký học, tạo nên một nguồn đào tạo khổng lồ cho Trung tâm.

Trong năm 2011-2012, Trung tâm cũng tuyển dụng, tiếp nhận thêm các viên chức mới: ông Nguyễn Tân Sơn (từ Vụ Truyền thông - Giáo dục Tổng cục Dân số-KHHGĐ), ông Bùi Văn Hội (từ trường Trung cấp y tế tỉnh Hà Giang), bà Nguyễn Thị Hồng Lam (từ Bệnh viện Hữu Nghị), bà Ngô Thị Thanh Huyền (từ Hội Kế hoạch hoá gia đình), bà Từ Thảo Hương Giang, bà Vũ Lưu Phương, bà Phan Thị Mai (bà Mai lại chuyển công tác ngay trong năm 2012), bà Nguyễn Mai Hường. Ông Cao Sơn Tùng cũng chuyển công tác sang đơn vị khác.

Việc gia tăng cường độ làm việc khiến công tác quản trị tổ chức trở nên khó khăn, đặc biệt là giữa sự lựa chọn mục tiêu trước mắt và mục tiêu lâu dài. Vì thế, kế hoạch phát triển Trung tâm sau nhiều lần bàn bạc đã không phê duyệt được, dẫn đến việc khi ban hành Nghị định 63/2012/NĐ-CP ngày 31/8/2012 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cầu tổ chức của Bộ Y tế đã giải tán về mặt văn bản Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ dân số - y tế. Tuy nhiên số phận của Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ dân số - y tế vẫn chưa được định đoạt, bởi ngày 12/3/2013, Quyết định 17/2013/QĐ-TTg quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Tổng cục Dân số - KHHGĐ có tổ chức một đơn vị là Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng nhưng không bắt buộc phải chuyển chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Trung tâm cũ sang, phần hiệu lực chỉ quy định Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ dân số - y tế sẽ chấm dứt hoạt động kể từ ngày 10/5/2013.

Sau thời hạn hiệu lực của quyết định 17/2013/QĐ-TTg, dù về mặt pháp lý, Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ dân số - y tế đã chấm dứt hoạt động, nhưng các hoạt động đào tạo và chuyên môn vẫn tiến hành để giải quyết nốt các khoá đào tạo dở dang, các hoạt động biên soạn chương trình, tài liệu đã nằm trong kế hoạch từ đầu năm. Hậu quả là có 4 lãnh đạo, viên chức của Trung tâm rơi vào vòng lao lý.

Năm 2013

Sau cú sốc về pháp luật, toàn bộ viên chức Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ dân số - y tế được chuyển giao về Tổng cục Dân số - KHHGĐ và được bố trí về Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng. Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số -KHHGĐ đã xây dựng một cơ cấu tổ chức mới dựa trên số lượng các viên chức của Trung tâm cũ, với sự tăng cường về lãnh đạo:

1. Ban Giám đốc: Ông Nguyễn Văn Tân là Phó Tổng cục trưởng được cử kiêm nhiệm Giám đốc Trung tâm từ 30/8/2013 đến 28/2/2014. Ông Nguyễn Cao Trường, là Phó vụ trưởng Vụ Dân số được điều động làm Phó Giám đốc, bà Đỗ Thị Hồng là Phó Vụ trưởng Vụ Truyền thông - Giáo dục được điều động làm Phó Giám đốc. (Bà Hoàng Thị Bích Hường sau 30/8/2013 được điều động sang Vụ Tổ chức Cán bộ)
2. Các phòng chức năng:
1. Phòng Hành chính - Tổng hợp: ông Nguyễn Tân Sơn (sau là Trưởng phòng), bà Nguyễn Thị Tuấn Anh (điều động từ Tổng cục sang làm kế toán trưởngTrung tâm), bà Từ Thảo Hương Giang, bà Phạm Vũ Bích Trâm, bà Nguyễn Thị Tuyết, bà Ngô Phương Mai, ông Bùi Quang Tám, bà Đỗ Thị Bốn.  Tại Cơ sở đào tạo Đà Lạt: Ông Bùi Ngọc Quảng, ông Nguyễn Văn Tuấn.
2. Phòng Nghiệp vụ: ông Hoàng Hoa Cương (sau là Trưởng phòng), ông Bùi Văn Hội, bà Đặng Thị Hải, bà Trần Thị Bích Thuỷ, bà Vũ Lưu Phương, bà Nguyễn Mai Hường, ông Nguyễn Minh Quang. Bà Dương Mai Lan bị bệnh và mắt vào năm 2014.
3. Phòng Kế hoạch - Đào tạo: bà Nguyễn Thị Bích Liên (sau là Trưởng phòng), bà Nguyễn Thị Thoa, bà Ngô Thị Thanh Huyền, bà Trần Thị Lan Anh, ông Lê Duy, bà Đinh Thị Phương Oanh, bà Lê Thị Nga.

Năm 2014

Từ 1/3/2014, ông Nguyễn Văn Tân và bà Nguyễn Thị Tuấn Anh hết thời gian điều động đã rời Trung tâm, thay thế vị trí Giám đốc là ông Nguyễn Cao Trường, thay thế vị trí Kế toán trưởng là bà Phạm Thị Hà (vốn là kế toán của Ban quản lý xây dựng toà nhà Tổng cục Dân số-KHHGĐ). Các vị trí khác không thay đổi.

Trong năm 2014, nhằm quy chuẩn hoá quá trình đào tạo, rút kinh nghiệm từ quy trình đào tạo cũ, Trung tâm tập trung vào xây dựng bộ tài liệu Bồi dưỡng nghiệp vụ DS-KHHGĐ đạt chuẩn viên chức dân số (gọi tắt là tài liệu 3 tháng). Trong quá trình biên soạn, xuất bản tài liệu 3 tháng, cũng xảy ra vấn đề thời gian kéo dài đến hết năm 2014 mới xong, đồng thời việc quyết toán tài liệu dẫn đến có đơn tố cáo. Việc giải quyết đơn tố cáo diễn ra từ 2015 đến 2018 mới chấm dứt. Cho dù vậy, hậu quả của những vấn đề vẫn tiếp tục kéo dài, gây chia rẽ trong nội bộ Trung tâm.

Cuối năm các bà Vũ Lưu Phương và Nguyễn Mai Hường xin chuyển công tác sang đơn vị mới.

Năm 2015 - 2018

Bà Đỗ Thị Hồng được điều động trở lại làm Phó Vụ trưởng Vụ Truyền thông - Giáo dục, bà Phạm Anh Nga (phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức Cán bộ) được biệt phái làm Phó Giám đốc Trung tâm trong 1 năm.

Ông Hoàng Hoa Cương được điều động làm Trưởng phòng Hành chính - Tổng hợp, ông Nguyễn Tân Sơn làm Trưởng phòng Nghiệp vụ.

Cũng trong năm, Trung tâm tổ chức đợt tuyển dụng viên chức, đây là đợt tuyển dụng lớn nhất trong lịch sử Trung tâm (16 người):

- Phòng Nghiệp vụ: bà Ngô Hương Giang, bà Nguyễn Hương Giang, bà Lê Thị Lan Hương, bà Nguyễn Thị Minh Phương, ông Lê Văn Nam (ông Nam sau đó chuyển công tác sang đơn vị khác), bà Nguyễn Thị Thu Trang, Nguyễn Quỳnh Anh. bà Nguyễn Mai Hường (lại dự tuyển quay lại Trung tâm)

- Phòng Kế hoạch - Đào tạo: ông Lê Duy, bà Đinh Thị Phương Oanh (Duy và Oanh trước là hợp đồng lao động, nay được tuyển dụng làm viên chức), bà Dương Thị Thu Trang, ông Nguyễn Việt Tiến, bà Trần Thị Thuỳ Trang, ông Trương Ngọc Kiên (ông Kiên được biệt phái sang Vụ Tổ chức Cán bộ ngay sau khi trúng tuyển vào Trung tâm và sau đó thi tuyển công chức ở Vụ này)

- Phòng Hành chính - Tổng hợp: bà Phạm Thị Hạnh, bà Đỗ Minh Trang, Nguyễn Thị Nguyệt.

Trong quãng thời gian này, các biến động về nhân sự diễn ra liên tục. Bà Nguyễn Thị Bích Liên được bổ nhiệm Phó Giám đốc (từ 1/3/2017), ông Đào Quang Vinh được điều động từ phòng Tổng hợp Văn phòng Bộ về làm Phó Giám đốc, bà Đào Anh Nga hết thời gian biệt phái lại trở về Vụ Tổ chức Cán bộ (Tổng cục), ông Hoàng Cao Sạ được tiếp nhận và bổ nhiệm Phó Giám đốc Trung tâm từ 15/5/2018 (tuy nhiên đến 1/4/2019 ông Sạ chuyển công tác đến đơn vị khác). Bà Phạm Thị Hà cũng chuyển công tác sang Vụ Kế hoạch Tài chính (Tổng cục), và bà Phạm Vũ Bích Trâm được bổ nhiệm làm Kế toán trưởng thay thế (10/11/2017).

Năm 2019-2022

Do có nhiều vấn đề về quản lý, đặc biệt là sau kết luận 1412/KL-BYT ngày 19/12/2018, ông Nguyễn Cao Trường không được bổ nhiệm lại làm Giám đốc Trung tâm (thời điểm 1/3/2019) mà bị điều động tới Trung tâm Nghiên cứu Thông tin và Dữ liệu dân số (làm Phó Giám đốc) kể từ 26/6/2019. Từ tháng 3/2019 đến 6/2019, các viên chức Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng không được trả lương. Lý do không trả lương là do ông Trường hết thời hạn giữ chức vụ Giám đốc nên không ký chuyển được lương. Tuy nhiên ông Trường khẳng định đã ký chuyển lương hàng tháng, nhưng Kế toán trưởng nói chữ ký không có thẩm quyền.

Ngày 26/6/2019, Tổng cục trưởng ký quyết định 99/QĐ-TCDS cử bà Nguyễn Thị Bích Liên làm Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm đến khi bổ nhiệm được Giám đốc mới. Tuy nhiên đến 31/12/2022 Trung tâm vẫn không có Giám đốc mới nên bà Liên vẫn là Phó Giám đốc phụ trách trong suốt thời gian đó.

Tháng 3/ 2022 là đủ 5 năm giữ chức vụ Phó Giám đốc của bà Nguyễn Thị Bích Liên nhưng Tổng cục trưởng không bổ nhiệm Giám đốc mới, cũng không ký quyết định bổ nhiệm lại chức vụ Phó Giám đốc cho bà Liên. Đầu năm 2019, bà Phan Thị Mai lại được tiếp nhận trở lại Trung tâm, cùng với ông Cao Sơn Tùng, Nguyễn Thị Thu Hằng, Nguyễn Thị Huyền Trang mới tuyển dụng đầu năm 2019 đều được sắp xếp làm việc tại phòng Kế hoạch- Đào tạo. Bà Vũ Thị Ngân được tuyển dụng và phân công làm việc tại phòng Hành chính - Tổng hợp. Bà Nguyễn Thị Vân, giáo viên môn Hoá được tiếp nhận làm tại phòng Nghiệp vụ. Sang năm 2020, bà Nguyễn Thu Quỳnh, một giáo viên phổ thông khác được tiếp nhận làm việc tại phòng Kế hoạch - Đào tạo. Trong khi đó, các bà Dương Thị Thu Trang, Ngô Phương Mai, Trần Thị Lan Anh xin thôi việc hoặc xin chuyển công tác.

Đến 8/2022, Trung tâm lại xuất hiện đơn tố cáo, lần này vi phạm của Trung tâm dẫn đến sự vào cuộc của cơ quan công an điều tra, lãnh đạo Tổng cục mới điều động bổ nhiệm một Giám đốc mới cho Trung tâm. Đó là thời điểm 1/1/2023, ông Đinh Thái Hà, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính (Tổng cục) trở thành Giám đốc Trung tâm.

Năm 2023 - 2025

Hai năm này, Trung tâm chủ yếu tổ chức các khoá đào tạo lớp Bồi dưỡng nghiệp vụ dân số - kế hoạch hoá gia đình, nhưng việc đau đầu nhất là giải quyết các vấn đề pháp lý do vi phạm. Đồng thời, những nghi kỵ phát sinh cũng khiến các viên chức Trung tâm làm việc hết sức "thận trọng". 

Ngày 29/1/2024, Cục trưởng Cục Dân số ký quyết định 24/QĐ-CDS quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng và Cung ứng dịch vụ dân số. Trung tâm mới này là sự sáp nhập của hai đơn vị: Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng và Trung tâm Tư vấn và Cung ứng dịch vụ dân số. Bộ máy mới của Trung tâm gồm có:

1. Ban Giám đốc: Đinh Thái Hà, Nguyễn Tân Sơn (đến 10/2024 thì chấm dứt nhiệm kỳ, không được bổ nhiệm lại), Hoàng Hoa Cương, Nguyễn Thị Hương Mai.
2. Các phòng chức năng:

• Phòng Hành chinh - Tổng hợp: Ngô Thị Thanh Huyền, Nguyễn Thành Duy (kế toán trưởng, Phó trưởng phòng), Vũ Ngọc Duy, Lê Duy, Nguyễn Quỳnh Anh, Nguyễn Thị Tuyết, Vũ Thị Ngân, Đỗ Thị Bốn, Phạm Thị Hạnh, Nguyễn Việt Tiến, Dương Thái Diễm Hương. Tại Đà Lạt có Nguyễn Thị Nguyệt.
• Phòng Đào tạo: Bùi Văn Hội (Trưởng phòng), Nguyễn Mai Hường (Phó trưởng phòng),  Nguyễn Thị Vân, Trần Thị Bích Thuỷ, Đặng Thị Hải, Lê Thị Lan Hương, Lê Thị Nga, Nguyễn Thị Thu Trang, Nguyễn Hương Giang, Phạm Thị Hạnh (Hạnh tuy phân công ở phòng Đào tạo nhưng chủ yếu vẫn làm việc tại bộ phận kế toán).
• Phòng Tư vấn, Truyền thông: Nguyễn Thị Thoa, Phạm Thanh Huyền, Lưu Trung Kiên, Nguyễn Thị Vân Thư, Nguyễn Thu Quỳnh, Đỗ Minh Trang, Phan Thị Mai, Nguyễn Thị Bích Liên, Đào Thị Nga.
• Phòng Cung ứng dịch vụ: Nguyễn Việt Cường, Phạm Vũ Bích Trâm, Nguyễn Thị Hát, Nguyễn Thị Hồng, Trần Thị Thuỷ Trang, Nguyễn Thị Huyền Trang, Cao Sơn Tùng, Nguyễn Thu Hằng, Đinh Thị Phương Oanh.

Cuối năm 2024, thường vụ Đảng uỷ Cục Dân số (Từ 15/11/2022 Nghị định 95/2022/NĐ-CP của Chính phủ đã chuyển Tổng cục thành Cục Dân số rồi, nhưng đến 23/10/2023 Bộ trưởng Bộ Y tế mới ban hành quyết định 3919/QĐ-BYT quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục Dân số) ra Nghị quyết số 43 về chấm dứt hoạt động của Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng. 

Bắt đầu từ đầu năm 2025, với tâm lý "thận trọng", Trung tâm không thể tổ chức được các hoạt động đào tạo nào do e ngại lúc đang hoạt động thì bị chấm dứt. 

Đầu tiên, căn cứ Nghị định 178/2024/NĐ-CP, với sự chỉ đạo từ Lãnh đạo Bộ, Lãnh đạo Cục, phòng chuyên môn của Cục, các viên chức có nguyện vọng đã làm đơn xin nghỉ 178 từ tháng 2/2025, thời điểm chấm dứt (theo gợi ý của cấp trên) là 1/4/2025. Qua thời điểm 1/4, còn hai lần nữa các viên chức xin nghỉ việc, nghỉ hưu theo chế độ 178 viết đơn tiếp và đến 30/8/2025, có 17 viên chức (gồm cả hai Phó Giám đốc) đã được phê duyệt nghỉ hưu, nghỉ thôi việc theo theo chế độ 178. 

Ngày 29/8/2025, Bộ trưởng Bộ Y tế ký quyết định 2785/QĐ-BYT phê duyệt phương án giải thể Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng và Cung ứng dịch vụ dân số, quy định đến 31/12/2025 là thời hạn cuối cùng để giải quyết các thủ tục pháp lý về giải thể Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng và Cung ứng dịch vụ dân số.

Trên đây là sơ lược các mốc thời gian và các sự kiện nổi bật trong quá trình tồn tại và hoạt động của Trung tâm (dù với bất cứ tên nào)./.

Vắc-xin đầu tiên trên thế giới được phân phối như thế nào?

 Nguồn: Sam Kean, “22 Orphans Gave Up Everything to Distribute the World’s First Vaccine”, The Atlantic, 13/01/2021.

Biên dịch: Ngô Việt Nguyên

(http://nghiencuuquocte.org/2021/01/21/vac-xin-dau-tien-tren-the-gioi-duoc-phan-phoi-nhu-the-nao/)

Khi nước Mỹ bật đèn xanh cho hai loại vắc-xin phòng virus Corona vào tháng 12, đó là một điểm sáng hiếm hoi trong đại dịch này, khi các nhà khoa học đã phát triển vắc-xin phòng Covid-19 nhanh hơn bất kỳ một loại vắc-xin nào khác trong lịch sử. Chiến thắng dường như đang ở trong tầm tay.

Tiếc thay, kể từ đó đã có rất nhiều vấn đề. Vào giữa tháng 12, Pfizer thông báo họ có hàng triệu liều vắc-xin tồn kho mà không có điểm đến. Các đội ngũ nhân viên y tế được huấn luyện để tiêm phòng cho người dân đang “ngồi chơi xơi nước.” Các trung tâm y tế thì chỉ tiêm phòng trong giờ làm việc chứ không làm việc liên tục ngày đêm. Các thống đốc bang làm mọi việc đình trệ thêm vì họ dựa theo các hướng dẫn không rõ ràng về việc ai được tiêm phòng và lúc nào thì được. Nhiều liều vắc-xin đã bị hết hạn hoặc vứt bỏ.

Chiến dịch Warp Speed (Thần tốc), kế hoạch của chính quyền Mỹ nhầm phát triển và phân phối vắc-xin khắp nước Mỹ giờ đang gặp đình trệ. Vào giữa tháng 12, chính quyền liên bang hy vọng phân phối 40 triệu liều vắc-xin đến cuối năm 2020. Con số dự tính sau đó tụt xuống còn 20 triệu. Nhưng tới ngày 12/01/2021, mới chỉ có khoảng 9 triệu người được tiêm phòng, chưa tới 3% tổng số dân Mỹ. Trong khi đó, Israel đã tiêm chủng được cho 21% dân số. Phân phối vắc-xin với tốc độ và quy mô lớn như thế này không hề dễ dàng, nhưng các cơ quan y tế đã có nhiều tháng để chuẩn bị mà họ vẫn gặp phải nhiều vấn đề.

Các bước đi sai lầm này rất đáng lo ngại, nhưng đó không phải là điều gây bất ngờ. Nếu nhìn theo một số phương diện thì việc phát triển vắc-xin luôn là phần việc dễ dàng, thách thức nằm ở việc phân phối và tiêm phòng. Vắc-xin đã có từ cuối thế kỷ 18, nhưng việc phân phối thường gặp nhiều trở ngại, từ những bước đi sai lầm, những cái chết không đáng, những hy vọng không thành hiện thực, và cả các lựa chọn đạo đức gây nghi ngờ. Khi chiến dịch phân phối vắc-xin quy mô lớn đầu tiên được tiến hành, các thách thức trên phương diện công nghệ, địa lý, và y tế lớn đến mức làm cho các thách thức phân phối ngày nay dường như chỉ là các vấn đề nhỏ.

Vào cuối thế kỷ 18, bệnh đậu mùa có thể được coi là căn bệnh đáng sợ nhất trên trái đất. Bệnh lây lan nhanh đến mức báo động, và từng phần cơ thể bệnh nhân, bao gồm khuôn mặt của họ sẽ nổi hàng ngàn mụn nhọt đau đớn đầy mủ. Rất nhiều người chết vì bệnh này, và nhiều người khỏi bệnh bị mù hoặc bị sẹo khắp người. Trong giai đoạn này, bác sĩ người Anh Edward Jenner quan sát một hiện tượng lạ, rằng những người bị bệnh đậu bò, bệnh có liên quan đến đậu mùa, sau này không bị nhiễm bệnh đậu mùa nguy hiểm hơn. Vì thế, vào năm 1796, ông bắt đầu chủ động gây nhiễm bệnh đậu bò cho người dân, giúp họ được miễn dịch bệnh đậu mùa và tạo nên loại vắc-xin đầu tiên trên thế giới.

Nhưng bước đột phá này đặt ra một bài toán nan giải – làm cách nào các bác sĩ có thể phân phối vắc-xin cho những người cần nó? Ở Châu Âu, phân phối vắc xin là việc có thể giải quyết được. Những người bị đậu bò sẽ nổi mụn ghẻ có chứa một loại dịch màu trắng. Các bác sĩ sẽ chích bể mụn, dùng sợi lụa hay vụn vải để thấm dịch rồi phơi khô. Sau đó họ sẽ đến nơi khác dùng nước pha loãng dịch khô nhằm tái tạo dịch. Sau đó họ sẽ tạo vết trầy trên tay hoặc chân rồi bôi dịch vào để cho người được tiêm chủng bị đậu bò. Quy trình này tuy đơn giản nhưng tốn nhiều công sức.

Rắc rối bắt đầu khi các bác sĩ muốn tiêm phòng cho những người ở xa. Dịch khô có thể bị mất tác dụng nếu được vận chuyển từ London đến Paris, chứ đừng nói đến châu Mỹ, nơi mà vắc-xin là thứ có tầm quan trọng sống còn. Dịch đậu mùa ở Châu Mỹ có sức tàn phá như ngày tận thế, gây tử vong khoảng 50% số ca nhiễm. Thi thoảng vẫn có những sợi dịch khô vẫn có tác dụng sau một chuyến đi dài, như một bó sợi dịch khô đến được Newfoundland vào năm 1800. Tuy vậy, sợi dịch khô thường trở nên vô dụng sau nhiều tháng đi biển. Tây Ban Nha đặc biệt gặp nhiều rắc rối trong việc phân phối vắc-xin đến các thuộc địa của họ ở Trung và Nam Mỹ. Vì thế, vào năm 1803, các quan chức y tế Tây Ban Nha có một ý tưởng táo bạo nhằm phân phối vắc-xin ra nước ngoài bằng việc sử dụng các bé trai mồ côi.

Kế hoạch bao gồm việc vận chuyển khoảng 20 trẻ mồ côi Tây Ban Nha trên một con tàu. Trước khi bọn trẻ đi đến vùng thuộc địa, một bác sĩ sẽ gây nhiễm đậu bò cho hai đứa trẻ. Sau 9-10 ngày lênh đênh trên biển, mụn nhọt trên tay của các bé sẽ chín muồi. Một nhóm bác sĩ trên thuyền sẽ châm bể nhọt, rồi lấy dịch để gây nhiễm cho hai đứa trẻ khác. 9-10 ngày sau, khi mà các đứa trẻ này phát mụn, cặp thứ ba sẽ nhận dịch, và cứ như vậy mà tiếp tục. Các đứa trẻ được gây nhiễm theo cặp để đề phòng trường hợp nhọt trên một đứa sẽ bể sớm. Nhìn chung, với sự quản lý tốt và một chút may mắn, tàu sẽ đến Châu Mỹ khi cặp đôi cuối cùng vẫn còn mụn nhọt. Khi cặp bến các bác sĩ có thể xuống tàu và bắt đầu tiêm phòng.

Trong bối cảnh thời bấy giờ, điều chắc chắn là không ai sẽ hỏi các đứa trẻ mồ côi liệu chúng có muốn tham gia, và nhiều bé còn quá nhỏ để đồng ý. Chúng bị cha mẹ bỏ rơi, sống trong các trại mồ côi, và không có quyền để phản kháng. Nhưng vua Tây Ban Nha lúc bấy giờ, Carlos IV, quyết định sẽ cho những đứa trẻ này những quyền lợi, bao gồm việc được tẩm bổ trên chuyến tàu để đảm bảo rằng chúng sẽ khỏe mạnh khi đến nơi. Dầu gì thì cũng không ai muốn truyền dịch từ cánh tay một đứa trẻ gầy yếu, vì thế, hình thức là điều quan trọng. Chúng sẽ được giáo dục miễn phí tại thuộc địa, và có cơ hội làm lại cuộc đời với một gia đình nhận nuôi. Đó là những kết cục tốt hơn những gì mà chúng sẽ có được ở Tây Ban Nha.

Hành trình Phân phối Vắc-xin Từ thiện Hoàng gia (Royal Philanthropic Vaccine Expedition) cuối cùng cũng khởi hành vào tháng 11 năm 1803. 22 đứa trẻ, với độ tuổi từ 3 đến 9, tham gia chuyến đi, những người đi cùng bao gồm bác sĩ trưởng, Francisco Xavier de Balmis, nhóm trợ lý, và Isabel Zendal Gomez, lãnh đạo trại trẻ mồ côi của những đứa trẻ này, người sẽ chăm sóc các đứa trẻ trong chuyến đi.

Bất chấp các kế hoạch kỹ càng, chuyến đi này suýt thất bại. Khi tàu cập bến tại nơi ngày nay là Caracas, Venezuela, vào tháng 3 năm 1804, chỉ một mụn nhọt duy nhất vẫn còn trên tay một đứa trẻ. Nhưng như vậy vẫn là quá đủ. Balmis bắt đầu tiêm phòng ngay lập tức khi cập bến, tập trung vào trẻ em, đối tượng dễ mắc bệnh đậu mùa nhất. Một số ước tính cho rằng Balmis và nhóm của ông đã tiêm phòng cho 12 ngàn người trong vòng 2 tháng.

Từ Caracas, nhóm của Balmis chia ra làm hai nhóm. Trợ lý cao cấp nhất của ông, Jose Salvany Lleopart, dẫn đầu một nhóm đi xuống những nơi bây giờ là Colombia, Ecuador, Peru, và Bolivia. Hành trình rất gian nan, xuyên qua những khu rừng nhiệt đới rậm rạp và dãy Andes sừng sững. Dù vậy, sau một vài năm, họ tiêm phòng được cho 200 ngàn người. Nhiều ngôi làng chào đón họ như các anh hùng cứu rỗi. Chuông các nhà thờ chính tòa reo mừng, các linh mục làm lễ tạ ơn, và người dân bắn pháo hoa và tổ chức đấu bò để vinh danh các bác sĩ.

Cùng lúc đó, Balmis đi tới Mexico, nơi ông tiêm phòng cho thêm 100 ngàn người nữa. Đến giữa chuyến đi, ông gửi các đứa trẻ mồ côi cho các gia đình nhận nuôi ở Mexico City. Tiếp theo ông đến Acapulco để chuẩn bị cho hành trình phân phối vắc-xin tiếp theo, lần này đến thuộc địa Tây Ban Nha ở Philippines. Ông dẫn theo vài chục đứa trẻ nữa tại thành phố này, nhưng lần này thì ông không dùng trẻ mồ côi mà trả tiền thuê bé trai từ nhiều gia đình, có thể coi như ông đã thuê các đứa trẻ làm phương tiện vận chuyển vắc-xin cho chuyến đi đến châu Á.

Tàu đến Philippines vào ngày 15 tháng 4 năm 1805, và chỉ trong một vài tháng, nhóm của Balmis đã tiêm phòng được thêm 20 ngàn người nữa. Chuyến đi thành công đến mức Balmis không còn theo lệnh nữa mà đi tiếp đến Trung Quốc vào mùa thu năm 1805 để tiêm phòng ở đó. Thành quả của chuyến đi này rất lớn, vì mặc dù họ không có máy móc hay phương tiện vận chuyển hiện đại, họ vẫn có thể phân phối vắc xin của Jenner đi khắp thế giới chỉ trong vòng chưa đến một thập niên, tiêm phòng thành công cho hàng trăm ngàn người và cứu hàng triệu mạng sống.

Con đường đến việc phân phối vắc-xin đậu mùa thành công gặp nhiều chông gai. Tây Ban Nha sử dụng kế hoạch dùng trẻ mồ côi chỉ vì những nỗ lực vận chuyển vắc-xin theo cách truyền thống đến Bắc Mỹ, Nam Mỹ, Ấn Độ, và những nơi khác đã thất bại, làm kéo dài các đợt dịch vốn có thể được chặn đứng sớm. Nếu mụn nhọt cuối cùng bể trước khi cập cảng Caracas thì chuyến đi của Balmis cũng đã thất bại. Và trong khi nhiều xóm làng tung hô các bác sĩ tiêm phòng, nhiều lang băm địa phương làm giàu bằng cách cung cấp các liệu pháp chống đậu mùa vô dụng. Họ cũng là những kẻ chống tiêm chủng đầu tiên, chủ động chống phá chiến dịch bằng cách từ chối tiêm phòng. Chúng ta cũng đừng quên những đứa trẻ mồ côi. Chúng bị lôi ra khỏi ngôi nhà tuổi thơ, bị gây nhiễm bằng nước dịch nhiễm trùng, và bị đưa đi tới một vùng đất lạ. Chuyến đi này chắc chắn rất đáng sợ đối với chúng.

Dẫu vậy, bất kể thời đại hay bệnh tật, các chiến dịch phân phối vắc-xin luôn gặp những thách thức lớn trên phương diện vận chuyển, với hàng chục lý do có thể làm gián đoạn chuỗi phân phối bởi những vấn đề về giao thông hay chuỗi cung ứng yếu kém. Dù các tổ chức y tế trên thế giới dùng hàng tỷ đôla cho các chiến dịch tiêu diệt bại liệt, căn bệnh này vẫn chưa bị xóa bỏ hoàn toàn trên quy mô toàn cầu, đa phần bởi việc phân phối vắc-xin đến một số khu vực gần như là không thể. Một chiến dịch phân phối vắc-xin chống sốt rét cho độ tuổi thiếu nhi ở châu Phi gây tranh cãi năm ngoái (2020) khi Liên Hiệp Quốc không tiết lộ phản ứng phụ của vắc-xin cho các phụ huynh ở Châu Phi, bao gồm khả năng viêm màng não và nguy cơ tử vong tăng cao đối với các bé gái. Thậm chí đối với bệnh sởi, bệnh có vắc-xin hiệu quả lâu nay, một chiến dịch gặp nhiều sai lầm ở Nam Sudan đã làm 15 trẻ chết hồi năm 2017.

Qua thời gian, nhìn chung vắc-xin sẽ được phân phối đến những người cần nó. Nhưng đây không phải là cái cớ để biện minh cho những sai lầm hiện hữu hay đã qua. Mỗi giây phút lãng phí trong đại dịch này sẽ dẫn đến nhiều cái chết thương tâm, và trong thời điểm khủng hoảng này, điều đó có nghĩa là sẽ có rất nhiều cái chết không đáng có. Nhưng thậm chí sau hai thế kỷ dùng vắc-xin, thì việc phân phối vắc-xin là một quá trình nhiều khó khăn và cần thời gian để đạt được kết quả mong muốn. Mong rằng những sai lầm hiện tại chỉ đơn thuần là những vướng mắc còn lại từ năm 2020, và trong tương lai, chúng ta có thể nhìn lại chiến dịch tiêm phòng Covid-19 và so sánh nó với hành trình thành công của Balmis và các đứa trẻ mồ côi hơn là với những nỗ lực thất bại trước đó.

Sam Kean, sống tại Washington D.C., là tác giả cuốn “The Bastard Brigade: The True Story of the Renegade Scientists and Spies who Sabotaged the Nazi Atomic Bomb”.

Nhân sự Bộ Y tế : Thủ tướng ký quyết định trao Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế

Thủ tướng Chính phủ vừa ký Quyết định 977/QĐ-TTg ngày 7/7/2020 giao quyền Bộ trưởng Bộ Y tế đối với ông Nguyễn Thanh Long, Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế.
Cùng ngày Ban Chấp hành Trung ương ban hành Quyết định số 2228-QĐNS/TW về việc chỉ định đồng chí Nguyễn Thanh Long, Phó Bí thư Ban cán sự đảng, Thứ trưởng thường trực Bộ Y tế giữ chức Bí thư Ban cán sự Đảng Bộ Y tế. 
Ông Nguyễn Thanh Long, Giáo sư, Tiến sĩ được điều động từ vị trí Phó Ban Tuyên giáo Trung ương, nơi ông giữ chức vụ này từ tháng 10/2018, trở lại vị trí Thứ trưởng Bộ Y tế từ 31/1/2020.

Hiện Bộ Y tế có các Thứ trưởng : Đỗ Xuân Tuyên, Nguyễn Trường Sơn, Trương Quốc Cường, Trần Văn Thuấn.